Stand van zaken op 17-11-2017
Mater Dei en de teloorgang
van het Ursulinenklooster van Heikruis
Het dorp Heikruis wordt
gekenmerkt door de prachtige gebouwen en de parktuin van het voormalige
Ursulinenklooster, het huidige Woonzorgcentrum Mater Dei. Het krijgt er haar
pittoreske karakter door. Dit erfgoed dreigt nu definitief verloren te gaan
door de sloop van de hele site, gebouwen en parktuin. Maar er is een
alternatief.
Modern woonzorgcentrum nodig om aan nieuwe normen te
voldoen
Om aan de nieuwe normen te voldoen én
kwalitatieve zorg te bieden aan haar bewoners is er nood aan een aangepast en
modern woonzorgcentrum (WZC), een WZC met kleinschalige wooneenheden en
huiselijke sfeer. Zo'n project is ingrijpend voor mens en omgeving.
Maar “goede zorg” betekent ook een verwevenheid
met de omgeving. Die samenhang wordt bevorderd door contact met het
nabijgelegen dorp en de school. Ook verbondenheid met de natuur speelt een
belangrijke rol in het “wel-zijn” en geluksgevoel van de bewoners: het open zicht
op het prachtige landschap en de mogelijkheid om te genieten van een parktuin brengen
rust. Een herinrichting van de parktuin is noodzakelijk.
Deze elementen zijn de sleutels voor een
duurzaam project en bieden een 'thuis' aan.
Bouwplan Mater Dei houdt geen
rekening met bestaande toestand
Om dit te realiseren had het bestuur van Mater
Dei de afgelopen jaren een bouwplan uitgewerkt waarbij de hele site en de parktuin van het voormalige Ursulinenklooster
met de grond gelijk zouden worden gemaakt.
Men houdt hierbij op geen enkele manier rekening
met de bestaande toestand en het historisch (collectief) erfgoed, nl. de
beeldbepalende gebouwen en de waardevolle parktuin.
Alles zou worden gesloopt om plaats te maken
voor een ruimteverspillend concept in de vorm van een “vierkantshoeve'” dat
helemaal niet past in de context van de dorpskern.
Het plan verminkt erfgoed, dorpszicht en biologisch
waardevolle natuur en zondert de bewoners af van de dorpsomgeving.
Het is een
slecht bouwplan, bevestigd in de brief van Agentschap Onroerend Erfgoed van de Vlaamse Overheid van 26 december
2016 en het advies van de provinciaal
stedenbouwkundig ambtenaar van provincie Vlaams-Brabant (PSA) van 18 augustus 2017 (zie verder).
Het bestuur van Mater Dei zegt dat zij “alle instanties” hebben geraadpleegd. Ze hebben wel vergeten “de mensen” erbij te
betrekken. De omwonenden zijn op
geen enkel moment bevraagd geweest over hun mening betreffende deze
gigantische ingreep en het definitief verdwijnen van het historisch erfgoed. Nooit
is door Mater Dei informatie gegeven aan de inwoners van Heikruis, laat staan dat
er enig overleg is geweest.
Pas op 25 januari 2017 (het openbaar onderzoek
liep tot 6 februari!), werd een “bijeenkomst” gehouden door Mater Dei. Op die
avond lieten ze duidelijk verstaan dat "hun
plan er moest komen zoals nu door hen was
uitgetekend".
Het zou nochtans een mooi co-creatief project kunnen zijn:
samen gerealiseerd met bewoners en toekomstige bewoners, personeel, directie,
inwoners van Heikruis, gemeente, OCMW en andere actoren in een authentieke, respectvolle
interactie. Co-creatie geeft een meerwaarde aan alle betrokkenen, versterkt het gemeenschapsgevoel en
heeft het voordeel dat het project breed gedragen wordt. Zo is het spijtig genoeg niet gegaan...
Buurtcomité “Red het klooster” werkt
realistisch alternatief bouwplan uit
Vanuit de bezorgdheid dat een goed en waardevol WZC
wél mogelijk is, rekening houdend met de verschillende aspecten, hebben
geëngageerde buurtbewoners zich verenigd in het Buurtcomité “Red het Klooster van Heikruis”.
Het buurtcomité is overtuigd dat een modern WZC
noodzakelijk is. 'Red het Klooster' ijvert voor een WZC dat beantwoordt aan kwalitatieve
zorg met respect voor natuur, erfgoed en het unieke dorpszicht. Bewaren wat
goed is in combinatie met vernieuwing.
Het buurtcomité ging daarom te rade bij
deskundigen en liet door architecten een geïntegreerd bouwplan ontwerpen
volgens hetzelfde concept qua “zorg” zoals vooropgesteld door Mater Dei. De
opdracht was zo maximaal mogelijk de gebouwen en de parktuin te integreren. Het resultaat toont duidelijk aan dat
binnen hetzelfde vooropgezette budget (16mlj €) een geïntegreerd alternatief
mogelijk is door nieuwbouw en verbouwing.
Daarbij
worden oud en nieuw gecombineerd en de parktuin zoveel mogelijk gevrijwaard. Er wordt gebruikt gemaakt van het “natuurlijk
niveauverschil” om een ondergrondse parking te realiseren zodat parkeeroverlast
in de dorpskern wordt vermeden.
Het bestuur van Mater Dei deelde op 25 januari
mee dat “verbouwen” 30mlj. zou kosten, maar nu we dit zelf hebben berekend,
weten we dat dit cijfer niet overeenkomt met de realiteit.
Op diezelfde bijeenkomst wist Mater Dei ook met zekerheid
te zeggen dat zij na intensief zoeken
geen enkele partner hadden gevonden om in de gebouwen te trekken die vrij
zouden komen. Daarom moet alles worden gesloopt. Het buurtcomité heeft daarop
een bevraging gedaan binnen de zorgsector in de streek en snel hadden we een
geïnteresseerde kandidaat gevonden waarvan Mater Dei nochtans ook goed op de
hoogte was...
Graag had het buurtcomité een dialoog aangegaan
met Mater Dei maar hun beslissing lag vast en de aanvraag was ingediend.
Bijgevolg was de enige mogelijkheid bezwaarschrift in te dienen bij de
gemeente.
Het college van burgemeester en schepenen van
Pepingen verleende op 13 april 2017 de vergunning met onder
andere als voorwaarde dat de hoogbouw en de kapel voorlopig behouden blijven gedurende een periode van
minstens 3 jaar.
Het buurtcomité tekende, noodgedwongen, beroep
aan bij de provincie. Intussen heeft de bestendige deputatie op 6 oktober 2017
de definitieve tekst van hun beslissing laten weten.
Lees
verder in dit artikel: ingediend bouwplan van Mater Dei en
alternatief plan Buurtcomité (perspectieftekeningen van Buurtcomité) / het
advies van de provinciaal stedenbouwkundig ambtenaar (PSA) / beslissing van de
bestendige deputatie / ons besluit.
Het ingediende bouwproject van Mater Dei en de gevolgen
- waardevolle
parktuin en gebouwen die beeldbepalend zijn voor Heikruis verdwijnen voorgoed
- geen rekening
gehouden met de bestaande toestand (gebouwen, natuur, dorpsomgeving)
- uniforme
nieuwbouw niet geïntegreerd
- niet
verenigbaar met de ruimtelijke ordening, ruimteverspillend en achterhaald
concept
- houdt geen
rekening met bestaande reliëf van de tuin: deze wordt volledig vlak gemaakt om 3,5m
hoogteverschil te overbruggen (aan de kant van het dorpsplein komt het niveau
1,5m lager, aan de kant van de Neerstraat wordt het niveauverschil 5m)
- visuele
verschraling van de dorpskern: parking komt op het hoogste en meest in het oog
springend deel van het dorp en neemt extra open ruimte in
- onveiligheid
vergroot: toegang en autoverkeer worden
verplaatst richting dorpskern en school
- grote
circulatieweg (bijna 500m) is ruimtelijk niet verantwoord
- bejaarden op
het gelijkvloers hebben “uitkijk” op de
omheiningsmuur en parkings rondom
- de school
moet 1.500m² (30m x 50m) speelweide afstaan om het project te kunnen realiseren
- tegengesteld
aan wat het nieuwe ”Beleidsplan Ruimte Vlaanderen” van de Vlaamse Overheid
beoogt wat betreft herbestemming van de gebouwen, het compact bouwen en behoud
van waardevolle natuur
- er is niet
naar alternatieven gezocht waarbij gebouwen en park kunnen worden geïntegreerd
- nieuwbouw
gaat in tegen het Agentschap Onroerend Erfgoed van de Vlaamse Overheid dat in
een brief gericht aan het gemeentebestuur schrijft: "...de site heeft een hoge historische waarde die onlosmakelijk
verbonden is met de geschiedenis van Heikruis en zijn bepalend voor de beleving
van het dorp en de zichten in en op de dorpskern; de tuin met enkele
merkwaardige bomen is een mooi voorbeeld van religieuze thematuin; de
ursulinensite vormt een wezenlijk historisch en stedenbouwkundig onderdeel van
Heikruis;..."
Het alternatief plan van het Buurtcomité “Red het klooster” en de gevolgen
- zelfde
kostprijs (16mjl) en woonoppervlakte (9.500m²) als het nieuwbouwproject van MD
- historisch
erfgoed, dorpszicht en belevingswaarde van Heikruis blijven behouden
- geïntegreerd
project, combinatie van oud en nieuw is een meerwaarde voor het dorp
- gebouwen
krijgen nieuwe bestemming en de waardevolle parktuin wordt maximaal bewaard
- geen
ingrijpende en dure nivelleringswerken waarbij het natuurlijk reliëf teniet wordt
gedaan
- zicht vanuit
WZC op het park en het mooie glooiende landschap blijft bewaard
- parking onder
de nieuwe vleugel en deels op gelijk niveau met de Neerstraat (zo wordt gebruik
gemaakt van het “natuurlijk niveauverschil” tussen Neerstraat en park) met evenveel
parkeerplaatsen als wat het plan van Mater Dei voorziet. Alleen al met de
uitgave die moet gebeuren voor hun nivelleringswerken kan de ondergrondse
parking worden gerealiseerd
- veiligheid
vergroot: toegang en autoverkeer via de Neerstraat (weg uit de dorpskern en de
schoolomgeving)
- ons voorstel
is het park openbaar te maken: een aangename plek waar er ontmoeting kan zijn
van de bejaarden met de buurtbewoners, wandelaars en kinderen
- het dorpsplein
wordt zo opengetrokken en verbonden met het park, past in het kader van de
plannen van het gemeentebestuur het dorpsplein her in te richten
- de school
behoudt zijn speelweide van 1.500m²
- ons plan beantwoordt
aan de visie van het “Beleidsplan Ruimte Vlaanderen” van de Vlaamse Overheid
(“betonstop”): herbestemmen van de gebouwen, maximaal behoud van bestaande open
ruimte en waardevolle natuur,...
-ons alternatief plan toont aan dat een
totaalproject met behoud van de site en het park een nieuwe ontwikkeling van
een modern WZC niet in de weg staat
Advies
van de provinciaal stedenbouwkundig ambtenaar (PSA) van 18 augustus 2017 naar
aanleiding van het beroep van het Buurtcomité ingediend bij de provincie:
'- de aanvraag is niet
verenigbaar met de goede ruimtelijke ordening van de plaats. In hoofdzaak
moet hierover meegegeven worden dat te licht wordt overgestapt op een volledige
afbraak van alle gebouwen en het volledig verdwijnen van de bestaande tuin
zonder dat wordt aangetoond dat alternatieven met behoud van de tuin en de
gebouwen of een aantal hiervan onmogelijk zou zijn. Er kan begrepen worden dat
de bestaande kamers niet meer voldoen aan de huidige specifieke wetgeving.
Toch kan er gezocht worden
naar een compromis waarbij zowel kan voldaan worden aan deze specifieke
regelgeving met behoud van (een deel van) de bestaande site.
Het ontwerp houdt in geen
enkel opzicht rekening met de bestaande toestand terwijl dit terrein een waardevolle
parktuin heeft en beeldbepalende gebouwen kenmerkend voor het landelijke dorp
Heikruis.
Er worden geen afdoende
argumenten gegeven om in het huidige voorstel mee te gaan.
-de parktuin is opgenomen in
de inventaris landschappelijk erfgoed van tuinen en parken. Het betreft een
inventarisatie van 26 juli 2001 waarbij onder meer 4 merkwaardige bomen (met
een stamomtrek tot 350cm) zijn geregistreerd en de omheiningsmuur met veertien
nissen die ‘het leven en lijden van Christus in rondebosse’ uitbeelden.
Het waardevol karakter van de
tuin blijkt eveneens uit de biologische waarderingskaart waarbij de hele
tuin als biologisch waardevol is aangeduid.
Het project voorziet echter in
een volledige kaalslag van deze parktuin. Het houdt geen rekening met het
bestaande reliëf waarbij er meer
dan 2m niveauverschil moet overbrugd worden maar trekt het geheel volledig vlak
en voorziet in 4 nagenoeg identieke blokken van elk ±1.000m², 2 bouwlagen en
een zadeldak met eromheen een 4m brede toegangsweg (een lus van benaderend 500m
omtrek) en nog bijhorende parkeerplaatsen. Dit betreft eerder een
achterhaald stedenbouwkundig concept gelet op het ruimteverslindend karakter
van deze vierkantsformatie die naast een grote bebouwingsoppervlakte ook een
grote circulatieaanleg vraagt en een grote oppervlakte aan verharding. Hierdoor
gaat een grote nog bestaande en waardevolle open en groene ruimte verloren wat
ruimtelijk niet verantwoord is.
-het smal en hoog gebouw op de
hoek van de Neerstraat en de Molenhofstraat van het
woonzorgcentrum is, samen met
het bomenbestand, beeldbepalend voor Heikruis, waardoor niet zonder meer
kan ingestemd worden met de afbraak ervan. Komende van Herfelingen, uit het
noordwesten, wordt het vrij zicht vanop de Heikruiskouter naar de dorpskern van
Heikruis bepaald door dit markant gebouw en de hoogstammige bomen, samen met de
kerktoren die er kort achter staat. De aanvraag voorziet in de sloop van dit
gebouw (en van alle bebouwing). Het is positief dat in het besluit van het
college van burgemeester en schepenen wordt opgelegd dat dit gebouw, samen met
de kapel, dient behouden te blijven. Daarbij voorzien dat dit geldt voor een
minimumtermijn van 3 jaar waarbinnen naar een nieuwe invulling wordt gezocht is
echter onvoldoende en geeft geen enkele garantie op het behoud ervan. De
integratie in een totaalconcept is nodig om een goede ruimtelijke ordening van
de plaats te garanderen.
-op dit moment wordt de
volledige sloop van alle bebouwing beoogd. Een deel van deze ruimte wordt
ingenomen door bijna 69 parkeerplaatsen langs de lange nieuw aan te leggen
oprijlaan. Op het inplantingsplan wordt aangegeven dat de resterende
vrijgekomen ruimte een uitbreidingszone betreft voor toekomstige zorgprojecten. Ook dit is ruimtelijk niet aanvaardbaar. Op deze manier wordt (op
termijn) nog een grote bijkomende hoeveelheid ruimte ingenomen met verharding
en bebouwing naast het al ruimtevragend project dat nu voorligt.
-er kan niet ontkend worden
dat de huidige bebouwing en de parktuin een grote historische waarde hebben. De
site is onlosmakelijk verbonden met de geschiedenis van het dorp Heikruis.
Zoals in een vorige aanvraag (die werd ingetrokken) werd gesteld in een advies
van de afdeling Onroerend Erfgoed,” zijn de architecturale volumes bepalend
voor de beleving van het dorp en de zichten in en op de dorpskern. De
kloosterkapel vormt een passende visuele afsluiting van de kerk met omringend
kerkhof. Het aanpalende volume met de witgepleisterde gevel is beeldbepalend in
de Molenhofstraat. De tuin met merkwaardige bomen is een mooi voorbeeld van een
religieuze thematuin…”
-het is aangewezen dat de
parktuin zoveel mogelijk wordt gevrijwaard, dat rekening wordt gehouden met
het bestaande reliëf en dat een deel van de bestaande gebouwen
behouden blijven om deze historische waarde en het beeldbepalend
karakter in Heikruis niet verloren te laten gaan. Een nieuwe ontwikkeling
wordt hierdoor zeker niet uitgesloten. Een combinatie van oud en nieuw kan
een meerwaarde betekenen in het straatbeeld. Een geïntegreerd ontwerp kan
zorgen voor een positieve uitstraling van deze landelijke dorpskern.
Conclusie:
De
aanvraag komt niet in aanmerking voor vergunning, om volgende redenen:
- het ontwerp houdt in geen
enkel opzicht rekening met de bestaande toestand terwijl de site gekenmerkt
wordt door een waardevolle parktuin en gebouwen die voor een groot deel het
beeld van het dorp Heikruis bepalen;
- alle bomen worden gekapt;
er wordt geen rekening gehouden met het reliëf dat volledig vlak wordt
getrokken en in de plaats komen er 4 vrijstaande blokken van elk ±1.000m² in
vierkantsformatie met er omheen een circulatieweg en verspreid parkeerplaatsen.
In het deel aan de straat worden alle 6 gebouwen gesloopt en wordt een lange
inrit en 69 open parkeerplaatsen aangelegd. Het resterend gedeelte wordt
ingevuld als een uitbreidingszone voor toekomstige woonzorgprojecten. Dit
concept betreft geen zuinig ruimtegebruik en geeft geen meerwaarde aan de
directe omgeving;
- de parktuin is opgenomen
in de inventaris landschappelijk erfgoed van tuinen en parken Pajottenland - Zuidwestelijk Brabant
en het is aangeduid als biologisch waardevol;
- de historische waarde en het beeldbepalend karakter van het
geheel worden genegeerd;
- de parktuin dient zoveel
mogelijk gevrijwaard te blijven, rekening houdend met het bestaande reliëf
en een deel van de bestaande gebouwen dienen behouden te blijven om de
historische waarde en het beeldbepalend karakter van Heikruis niet verloren te
laten gaan. Een geïntegreerd ontwerp waarbij oud en nieuw samen gaan dringt
zich op.
Voorstel
van beslissing:
De
stedenbouwkundige vergunning
inzake het bouwen van een nieuw woonzorgcentrum, gelegen Molenhofstraat 31 te
Pepingen, kadastraal bekend: afdeling 6, sectie A, perceelnummer 127p, afdeling
6, sectie B, perceelnummer 29e, weigeren.
Leuven, 18 augustus 2017
Dit deskundig en omstandig advies, met duidelijke argumenten, adviseert dus deze vergunning te weigeren.
Tot onze grote verbazing wordt door de bestendige
deputatie van provincie Vlaams-Brabant toch
een vergunning toegekend, tegen het advies van de provinciaal
stedenbouwkundig ambtenaar in.
In hun beslissing van 6
oktober 2017 kunnen we lezen dat deze vergunning wordt verleend met de volgende
voorwaarden:
- de kapel, de hoogbouw en de
tuinmuur ter hoogte van het kerkhof blijven behouden waarbij voor deze twee
gebouwen gezocht wordt naar een nieuwe bestemming;
- 20 parkeerplaatsen worden geschrapt;
- 50 hoogstammen moeten worden
aangeplant;
Tegen deze beslissing van de
bestendige deputatie kan beroep worden aangetekend bij de Raad voor
Vergunningsbetwistingen.
Ons
besluit
In deze beslissing missen we nog
steeds een visie op een totale integratie van een nieuw woonzorgcentrum
in de historische site.
Een modern geïntegreerd woonzorgcentrum binnen het
vooropgezet budget en waarbij de identiteit van Heikruis bewaard blijft, is
mogelijk. Dit toont het buurtcomité aan met een realistisch alternatief plan.
Het Buurtcomité
“Red het Klooster van Heikruis”
meer informatie:
- link “Inventaris Onroerend
Erfgoed- Religieuze thematuin van het rusthuis Mater Dei”:
- blog: www. redhetkloostervanheikruis.blogspot.be
- facebookpagina: www.facebook.com/Red-het-klooster-van-Heikruis
Reacties
Een reactie posten